Klasyfikacja kredytów wg kategorii ryzyka

Niezależnie od dokonywania podziałów kredytów według różnych kategorii w zależności od potrzeb i celu tego pogrupowania, konieczne jest dokonanie ich klasyfikacji ze względu na wielkość ryzyka, jakie ze sobą niosą. Pogrupowanie to dokonywane jest w układzie i według wskazówek nadzoru bankowego Narodowego Banku Polskiego.¹

Analizą i przeglądem banki obejmują całość swych należności z tytułu udzielonych kredytów i gwarancji.

Szacując ryzyko kredytowe na drodze klasyfikowania należności kredytowych

( z wyłączeniem należności od skarbu państwa oraz od osób prywatnych na cele nie związane z działalnością gospodarczą ), banki wykorzystują dwa niezależne kryteria

( przy czym wystąpienie określonej sytuacji obliguje bank do zakwalifikowania należności do odpowiedniej klasy ):

• terminowość regulowania kapitału lub odsetek,

• sytuację ekonomiczno-finansową.

Pierwsze kryterium ma charakter stricte wymierny – jest to kryterium opóźnień w regulowaniu należności bankowych. Drugie kryterium, mimo pewnych rygorów ze strony nadzoru bankowego, może być stosowane z pewną dozą uznaniowości. Każdy bank stosuje w tym względzie własną procedurę szacowania ryzyka.²

Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej

Natomiast ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej jest dokonywana za pomocą mierników:

1. ilościowych ( rentowność, zyskowność kapitału, płynność finansowa, sprawność zarządzania ),

2. jakościowych ( jakość zarządzania, uzależnienie od rynku, zależność od dostawców / odbiorców, dotacji rządowych, zamówień rządowych ).

Kierując się powyższymi kryteriami, banki dzielą udzielone kredyty na następujące kategorie:

1. należności ( kredyty ) normalne obejmują te kredyty, w wypadku których:

• opóźnienie w spłatach kapitału lub odsetek nie przekracza 1 miesiąca

• sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużnika nie budzi obaw

Dla kredytów zaliczonych do tej kategorii rezerwy celowej nie tworzy się, z wyjątkiem należności od osób prywatnych ( z wyłączeniem kredytów mieszkaniowych ), na które tworzy się rezerwy w wysokości co najmniej 1,5% należności.

2. należności ( kredyty ) pod obserwacją to należności, w wypadku których:

• opóźnienia w spłacie kapitału lub odsetek nie przekracza 1 miesiąca

• sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw, ale które jednak budzą wątpliwości wg kryteriów ustalonych przez bank ( np. ze względu na ryzyko kraju, regionu, branży, grupy klientów, grupy produktów )

Na te należności tworzy się rezerwę celową w wysokości co najmniej 1,5% należności.

3. należności ( kredyty ) poniżej standardu – należności, w wypadku których:

• opóźnienie w spłacie kredytu lub odsetek wynosi powyżej 1 miesiąca i nie dłużej niż 3 miesiące

• sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników może stanowić zagrożenie terminowej spłaty należności

Tworzy się rezerwę w wysokości co najmniej 20% należności.

4. należności ( kredyty ) wątpliwe – należności, w wypadku których:

• opóźnienie w spłacie kredytu lub odsetek wynosi powyżej 3 miesięcy i nie dłużej niż 6 miesięcy

• sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty naruszają fundusz założycielski, kapitał akcyjny, kapitał zakładowy lub fundusz udziałowy, z zastrzeżeniem sytuacji, gdy należność wynika z finansowania przedsięwzięcia inwestycyjnego mającego stanowić po jego zrealizowaniu podstawową i zasadniczą bazę działalności, zaś ponoszone straty nie przekraczają poziomu założonego w planie, na podstawie którego oceniana była zdolność kredytowa dłużnika, ani też 25% kwoty funduszu założycielskiego, kapitału akcyjnego, kapitału zakładowego lub funduszu udziałowego

Rezerwy celowe

Dla tej kategorii istnieje wymóg utworzenia rezerwy celowej na poziomie co najmniej 50% należności.

5. należności ( kredyty ) stracone – należności, w wypadku których:

• opóźnienie w spłacie kredytu lub odsetek wynosi powyżej 6 miesięcy, bądź też:

• należności od dłużników postawionych w stan upadłości lub likwidacji, z wyjątkiem, gdy następuje ona na podstawie przepisów o prywatyzacji i komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych,

• należności od dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub rozpoczął zaspokajanie własnych roszczeń z przedmiotów zabezpieczeń w innym trybie

• należności od dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony

• należności kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego

• sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu

W stosunku do należności straconych tworzy się rezerwę celową w wysokości co najmniej 100% należności.

W praktyce przy kwalifikowaniu należności banku do powyższych kategorii stosuje się głównie kryterium terminowości spłaty kapitału i odsetek. Banki wymagają bowiem składania przez kredytobiorców oświadczeń o ich sytuacji ekonomiczno-finansowej tylko w przypadku bardzo dużych kwot kredytu lub w przypadku niektórych ich rodzajów ( na przykład długoletni kredyt mieszkaniowy ). Dopiero w przypadku pogarszającej się sytuacji w spłacie kredytu banki wnikają w sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy. Bez takich wyraźnych sygnałów, jeżeli spłata odbywa się terminowo, banki w okresie spłaty rzadko interesują się sytuacją swoich klientów.

Przytoczone kryteria i kategorie mają również zastosowanie przy ocenie udzielonych gwarancji bankowych oraz poręczeń spłaty kredytów.

Rezerwa celowa jest dla banku komercyjnego kosztem i odprowadzana jest do Narodowego Banku Polskiego.

Rezerwy celowe podlegają rozwiązaniu po całkowitym wygaśnięciu przyczyn ich otworzenia, po spisaniu kredytu w straty banku. Rezerwa jest sukcesywnie zmniejszana, odpowiednio do spłaty kredytu objętego rezerwą lub po jego przekwalifikowaniu do kategorii o niższym ryzyku.

Tworzenie i utrzymywanie rezerw celowych dla równoważenia ryzyka wynikającego z działalności kredytowej ma zapewnić poprawę bezpieczeństwa wkładów oszczędnościowych i lokat deponowanych w bankach.³